білте мылтық

Мақта білтемен от алатын, қазақтардың өзі жасаған серіппесіз мылтық. Бір данасы Москваның тарихи музейінде сақтаулы. XVI—XVIII ғасырларда жоңғарларға, басқа халықтарға қарсы соғыста қазақ шеберлері көп жасап шығарған. Жалпы құрылысы басқа мылтықтармен бірдей, оқтығы ұзын, от алатын құндағы бар, оқ дәріні білтемен тұтатады. Білте мылтықтың жерге тіреп ататын үш аяғы болады. Ең ұзыны, әрі ауырын «шамқал», ең алысқа тиетінін «күлдір мамай» деп атаған. Орта ғасырдағы соғыстарда қазақ жауынгерлері мылтықтың осындай түрлерін қолданған. Білте мылтықтың оғын да, оқ дәрісін де қазақтар өзі жасап алған. Оқты тек қорғасыннан құйып, оқ-дәріні фосфор (селитра) мен күкірттен жасаған. Бергі кезде білте мылтық тек мергендердің меншікті қаруы болып қалды.